โศกนาฏกรรมแผ่นดินไหวในเขตประเทศตุรกีและซีเรีย ซึ่งทำความเสียหายให้ชีวิตและทรัพย์สินมากมายเกินจะประมาณได้ในตอนนี้นั้น… แม้จะเป็นเรื่องเศร้าสลดที่จะถูกพูดถึงไปอีกนานแสนนาน แต่ในทางวิทยาศาสตร์ที่มนุษย์ยังคงหาทางจัดการกับภัยพิบัตินานาด้วยสติปัญญาของเผ่าพันธุ์ ก็ยังคงเดินหน้าต่อไปโดยจะใช้ประโยชน์จากปรากฏการณ์ และ เหตุการณ์ที่เกิดไปแล้ว มาหาทางป้องกัน และหรือ ปกป้องความเสียหายจากภัยธรรมชาติเหนือการควบคุมของมนุษย์เหล่านี้ให้ดีกว่าเดิมในทางใดทางหนึ่ง
รายงานข่าวจากสำนักข่าว BBC โดย Jonathan Amos ได้เปิดเผยข้อมูลการทำแผนที่แสดงการปลดปล่อยพลังงานใต้พิภพอันมหาศาลด้วยการใช้ “ดาวเทียมเซนทิเนล-1เอ หรือ Sentinel-1A” ของสหภาพยุโรป ในการรวบรวมข้อมูลเพื่อการทำแผนที่ในช่วงเช้าวันศุกร์ ที่ 10 กุมภาพันธ์ 2023 ในระหว่างเคลื่อนผ่านน่านฟ้าตุรกีจากทางตอนเหนือไปทางใต้ที่ระดับความสูง 700 กิโลเมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง
ดาวเทียม Sentinel-1A มีอุปกรณ์เรดาร์ที่สามารถตรวจจับสัญญาณจากพื้นดินได้ในทุกสภาพอากาศทั้งกลางวันและกลางคืน โดยจะสแกนหาภูมิภาคที่เสี่ยงต่อการเกิดแผ่นดินไหวของโลกเป็นประจำ โดยการแกะรอยการยกตัวของพื้นผิวโลกที่มักจะไม่มีการเผยให้เห็นอย่างชัดเจน… ยกเว้นการเปลี่ยนแปลงเมื่อวันจันทร์ที่ 6 กุมภาพันธ์ 2023 ซึ่งเห็นได้ชัดว่าพื้นดินคดงอ พังทลาย เกิดรอยแยกออกจากกัน
นักวิจัยได้ใช้เทคนิค Interferometry ซึ่งเป็นวิทยาการด้านการประยุกต์ใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าเพื่อตีความข้อมูลที่อยู่ในรูปคลื่น… โดยจะเปรียบเทียบภาพ “ก่อน และ หลัง” เหตุแผ่นดินไหว ซึ่งภาพที่ถอดได้จาก Interferometer บนดาวเทียม Sentinel-1A ได้ให้ภาพที่ชัดเจนว่ารอยเลื่อนจากเหตุแผ่นดินไหวตุรกีและซีเรียครั้งนี้ก่อตัวอย่างไร…
จากภาพ… สีแดงอธิบายการเคลื่อนไหวของเปลือกโลกไปทางดาวเทียมในระหว่างดาวเทียมเคลื่อนผ่านน่านฟ้าประเทศตุรกีครั้งล่าสุด สีน้ำเงินบันทึกรอยเลื่อนที่ห่างออกไปจากดาวเทียม ซึ่งเห็นได้ชัดเจนว่าพื้นดินเปลี่ยนรูปไปตามแนวรอยเลื่อนอนาโตเลียตะวันออก หรือ East Anatolian Fault
แผ่นดินไหวเมื่อจันทร์ที่ 6 กุมภาพันธ์ 2023 ทั้งขนาด 7.8 ที่เกิดขึ้นเป็นครั้งแรก เวลา 01.17 น. ตามเวลามาตรฐานกรีนิช และ ขนาด 7.5 ที่เวลา 10.24 น. ตามเวลามาตรฐานกรีนิช ได้เกิดเปลือกโลกเคลื่อน “ไปทางซ้าย” โดยหลายพื้นที่ขยับไปเป็นระยะหลายเมตรก็มี
ในทางวิทยาศาสตร์… แผนที่จากดาวเทียม Sentinel-1A จะช่วยให้นักวิทยาศาสตร์เข้าใจถึงปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อจันทร์ที่ 6 กุมภาพันธ์ 2023 และ ความรู้นี้จะนำไปสู่การสร้างแบบจำลองการเกิดแผ่นดินไหวในภูมิภาคได้ จากนั้นก็จะมีการประเมินความเสี่ยง ซึ่งเจ้าหน้าที่ทางการตุรกีสามารถใช้ข้อมูลนี้ในการวางแผนฟื้นฟูได้อีกด้วย… รวมทั้งการถกเถียงทางวิชาการถึงความเกี่ยวข้องของแผ่นดินไหวครั้งรุนแรงทั้ง 2 ครั้ง และ การค้นหาปัจจัยชี้นำการเกิดแผ่นดิวไหวในอนาคตเพื่อใช้เตือนภัยด้วย
โดยมีศูนย์เพื่อการสังเกตการณ์และแบบจำลองแผ่นดินไหว ภูเขาไฟ และ ธรณีวิทยาแปรสัณฐาน หรือ Centre for Observation and Modelling of Earthquakes, Volcanoes and Tectonics หรือ Comet ของสหราชอาณาจักร เป็นเจ้าภาพในการจัดทำแผนที่รอยเลื่อนเปลือกโลกในเขตภัยพิบัติ
Professor Tim Wright ในฐานะผู้อำนวยการของ Comet กล่าวว่า… การสังเกตการณ์ของดาวเทียม Sentinel-1A ได้แสดงให้เห็นว่ามีขนาดของแรงเข้ามาเกี่ยวข้อง…
ผู้อำนวยการของ Comet ยังกล่าวอีกว่า… สำนักข่าวต่างๆ รายงานข่าวแผ่นดินไหวโดยระบุ “จุดศูนย์กลาง” ราวกับว่าเป็นตำแหน่งของแหล่งกำเนิดเพียงแห่งเดียวคล้ายระเบิด ทั้งๆ ที่ข้อเท็จจริงของการเกิดแผ่นดินไหวทุกครั้ง จะมาจากการเลื่อนของรอยเลื่อนแผ่นเปลือกโลกขนาดใหญ่ ยิ่งแรงสั่นสะเทือนมาก รอยเลื่อนแผ่นเปลือกโลกที่แยกออกก็จะยิ่งมีขนาดใหญ่มากด้วย…
ผู้อำนวยการของ Comet ยืนยันว่า… เราสามารถทำแผนที่รอยแยกต่างๆ ด้วยดาวเทียม เพราะแผ่นดินรอบๆ เปลี่ยนแปลงไป ในกรณีนี้มีรอยแยกสูงสุดาว 5 ถึง 6 เมตร โดยรอยแยกของแผ่นดินไหวขนาด 7.8 ที่เกิดขึ้นเป็นครั้งแรกมีความยาว 300 กิโลเมตรโดยประมาณ และ รอยแยกครั้งที่สองจากแรงสั่นสะเทือนขนาด 7.5 มีความยาวราว 140 กิโลเมตรโดยประมาณ… ซึ่งถ้าเทียบกับระยะทางจากลอนดอนไปปารีสที่มีระยะทางประมาณ 345 กิโลเมตรเท่านั้น
Professor Tim Wright ระบุว่า… ความเสียหายสูงสุดจะอยู่ใกล้กับรอยเลื่อนแผ่นเปลือกโลก แต่ก็จะมีความเสียหายกระจายตัวอยู่ทั่วภูมิภาคทั้งสองข้างของรอยเลื่อนของแผ่นเปลือกโลกเช่นกัน
ในยุคก่อนที่จะมีดาวเทียม… นักธรณีวิทยาจะทำแผนที่รอยเลื่อนแผ่นเปลือกโลกที่เกิดจากแผ่นดินไหวด้วยการเดินสำรวจแนวรอยแยก ซึ่งเป็นกระบวนการที่ต้องใช้แรงมาก และ มักจะพลาดรายละเอียดจำนวนมาก กระทั่งมีการพัฒนา Radar Interferometry จากอวกาศในทศวรรษ 1990 และ ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ได้กลายเป็นเครื่องมือที่เป็นประโยชน์มาก… ส่วนหนึ่งขึ้นอยู่กับคุณภาพของอุปกรณ์ตรวจจับสัญญาณ แต่ก็เป็นผลมาจากอัลกอริทึมที่ฉลาดขึ้นและคอมพิวเตอร์ที่ทรงพลังมากขึ้นด้วย
ปัจจุบันเราจึงใช้เวลาไม่กี่ชั่วโมงในการนำข้อมูลเหล่านี้มาวิเคราะห์ แต่ Comet ต้องรอหลายวันเพราะดาวเทียม Sentinel-1A ต้องอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสมในท้องฟ้าเพื่อให้เห็นตุรกีชัดเจนที่สุด ซึ่งเรื่องนี้จะค่อยๆ พัฒนาขึ้นตามการส่งดาวเทียมเรดาร์ออกไปใช้งานมากขึ้นในอนาคต
References…
