ในวงการสถาปัตยกรรมอันมีงาน “ออกแบบการอยู่อาศัย” ให้ผู้คนได้ใช้ชีวิตอยู่กับที่พักอาศัยและสิ่งปลูกสร้าง ซึ่งงานออกแบบทั้งหมดสามารถส่งมอบความสุข กับ ความพึงใจส่วนตัวให้กับคนอยู่อาศัย จนคนอยู่อาศัยเห็นเป็น “คุณภาพชีวิตที่ดีกว่า” ของตน และ เมื่อโลกก้าวเข้าสู่ “ยุควัยทองครองโลก” ที่ประชากรกลุ่ม Baby Boomer หรือ กลุ่มที่เกิดช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง หรือ ราวปี 1940–1960 ในหลายๆ ประเทศได้เข้าสู่วัยเกษียณ และ เป็นผู้สูงวัยโดยสมบูรณ์… ซึ่งทั้งหมดมีข้อเท็จจริงหลายมิติทั้งที่เป็นปัญหา และ เป็นโอกาส ซึ่งมาพร้อมกับคน Boomer ในวัยหลังเกษียณจนถึงวัยปลาย
ปัญหาและโอกาสในมิติของที่อยู่อาศัย และ แบบแผนชีวิตสำหรับคนวัยเกษียณ ซึ่งสภาพการอยู่อาศัยของผู้อาวุโสเหล่านี้ มักจะเชื่อมโยงกับคุณภาพชีวิต ก่อนเข้าสู่วัยทองอย่างอิสระเสรีทั้งสุขภาพกาย และ สุขภาพใจ หรือ ไม่ก็เข้าสู่วัยทองอย่างยุ่งยากกายและวุ่นวายใจ… อยู่ในบ้านหรือที่อยู่อาศัยแห่งสุดท้ายจนกว่าเวลานั้นจะมาถึง
งานสัมมนาหัวข้อ Hispanic Conference on Age-Friendly Cities and Communities ซึ่งรัฐมนตรีสาธารณสุขของประเทศสเปนเป็นเจ้าภาพจัดขึ้นที่กรุง Madrid ช่วงกลางเดือนตุลาคม ปี 2019 โดยมีผู้เข้าร่วมงานมากกว่า 250 คนจาก 14 ประเทศที่ใช้ภาษาสเปนเป็นภาษาราชการ หรือ เป็นภาษาที่สอง โดยมีโครงการ“โซโตเมืองแห่งมิตรของผู้สูงวัย หรือ Soto del Real, Pueblo Amigable Con Las Personas Mayores” ซึ่งเป็นต้นแบบการพูดคุยเรื่องการออกแบบและพัฒนาเมืองกับที่อยู่อาศัย ที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ ภายใต้การส่งเสริมจาก WHO หรือ องค์การอนามัยโลก เพื่อสนับสนุนการสร้างสภาพแวดล้อม และ บริการ รวมทั้งการจัดระเบียบสิ่งที่มีอยู่ เพื่อให้ผู้สูงอายุอยู่อาศัยอย่างมีศักดิ์ศรี มีสุขภาพที่ดี และ มีส่วนร่วมในสังคมต่อไปอย่างเต็มกำลัง และ กระตือรือร้น
ประเด็นก็คือ… ที่อยู่อาศัยซึ่งเป็นอสังหาริมทรัพย์ทั่วโลก ล้วนมีราคาแพงถึงแพงมากอันเนื่องมาจากหลายสาเหตุ โดยเฉพาะการเป็น “สินทรัพย์เก็งกำไร” ของนักลงทุนและนายธนาคาร ซึ่งอสังหาริมทรัพย์ทั้งที่อยู่อาศัยและที่ดิน ถูกเพิ่มราคาสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง และ หลายส่วนได้กลายเป็น “ปัญหาใหญ่ ซ้อน ปัญหาโคตรใหญ่” ให้เห็นเป็น “ความเหลื่อมล้ำเชิงคุณภาพชีวิต” สะท้อนผ่านปัญหาสังคมในหลายมิติ
หลายวันก่อน… มีข่าวจากทางการจีนกรณีเร่งรัดการจัดระเบียบสังคมจีนในหลายประเด็น โดยเฉพาะเรื่องควบคุมการเก็งกำไรที่อยู่อาศัยในจีน ซึ่งกระทรวงการเคหะของจีนได้เคลื่อนไหวครั้งใหญ่อีกระลอก เกี่ยวกับการเก็งกำไรที่อยู่อาศัยซึ่งรายงานข่าวระบุว่า… ทางการจีนตั้งเป้ากวาดล้างความไม่ปกติ และ การทำธุรกรรมเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย์ที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย เพื่อลดความร้อนแรงของตลาดอสังหาริมทรัพย์ โดยเฉพาะการเก็งกำไรในตลาดบ้านและที่อยู่อาศัย ซึ่งมาตรการทั้งหมดจะกระทบต่อบรรดานักพัฒนาที่ดินที่ซื้อเพื่อเก็งกำไร ซึ่งอาศัยสินเชื่อราคาถูกในการขยายพอร์ตการลงทุนด้านอสังหาริมทรัพย์ของตนเอง
ก่อนหน้านั้น… เว็บไซต์ด้านธุรกิจอสังหาริมทรัพย์หลายรายในแผนดินจีนก็ได้รับคำสั่งให้นำข้อมูลที่ผิดกฎหมายออกจากเว็บไซต์ทันที โดยเฉพาะเนื้อหาที่เป็นคำมั่นสัญญา หรือ เงื่อนไงชวนเชื่อเรื่องการซื้อเพื่อรับผลตอบแทน รวมทั้งคำโฆษณาการซื้อเพื่อฮวงจุ้ยมั่งคั่งร่ำรวย… ความพยายามของทางการจีนที่ต้องการควบคุมราคาอสังหาริมทรัพย์ ที่การเก็งกำไรกำลังพุ่งขึ้นอย่างต่อเนื่องในเมืองใหญ่ๆ ทั่วประเทศ ถูกมองว่าจะเป็นสาเหตุทำให้ผู้ที่ต้องการที่อยู่อาศัยจริงๆ ซื้อ และ เป็นเจ้าของอสังหาริมทรัพย์ได้ลำบากขึ้นมาก ซึ่งราคาที่อยู่อาศัยที่แพงขึ้น จะนำไปสู่การเป็นหนี้สินเพิ่มขึ้นของชาวจีน และ กระทบแบบแผนชีวิตช่วงวัยบั้นปลายในที่สุด
เมื่อย้อนกลับมาดูปัญหาและแนวโน้มการพัฒนาที่อยู่อาศัย โดยเฉพาะที่อยู่อาศัยเพื่อคนวัยทองเท่าที่เห็นและเป็นอยู่ทั่วโลกรวมทั้งประเทศไทย… แนวคิดสามัญส่วนใหญ่ทั้งในเชิงธุรกิจ และ ในเชิงสังคมกับสิ่งแวดล้อมที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ… โดยทั่วไปยังคงเห็นภาพการตลาดบนโครงสร้างราคาและต้นทุนการซื้อขายบ้าน หรือ ที่อยู่อาศัยเป็นฐานเดียวกับการซื้อขายบ้านและอสังหาริมทรัพย์ เพื่อเป็นทรัพย์สินสะสมเก็งกำไร ซึ่งละเลยจนทำให้ปัญหาความเลื่อมล้ำ “ถ่างกว้างขึ้น” โดยไร้เจ้าภาพเหลียวแล…
หลายเวทีเพื่อพูดคุยเรื่องที่อยู่อาศัยราคาไม่แพง… ออกแบบอย่างดี… ปลอดภัยต่อการอยู่อาศัย… ค่าใช้จ่ายระหว่างการอยู่อาศัย และ ค่าสาธารณูปโภคต่ำพอที่จะทำให้ผู้สูงอายุ สามารถย้ายที่อยู่อาศัยไปยัง “บ้านใหม่” ที่เหมาะสมกับการใช้ชีวิตในวัยผู้สูงอายุ… ซึ่งไม่ได้มีทำเล หรือ ข้อเสนอมากหรือบ่อย และ ส่วนใหญ่ก็ได้แต่พูดถึงปัจจัยนั่นนี่ บนภาพคนชรานั่งรถเข็น มีสาวน้อยแต่งตัวคล้ายพยาบาลยืนยิ้มทำหน้าเมตตาอารี กับ คำโฆษณาเรื่องทางลาด สวนสงบ ห้องน้ำเพิ่มราวแสตนเลส และมีรถพยาบาลฉุกเฉินสแตนบาย กับ อะไรที่น่าขนลุกอีกมากที่ผู้สูงอายุสติดีๆ ส่วนใหญ่เห็นข้อมูลโครงการแล้วก็ส่ายหน้า… บางคนลูกหลานบังอาจซื้อให้ยังตัดลูกหลานคนนั้นออกจากกองมรดกไปเลยก็มี
ตำรา และ สูตรการออกแบบสถานที่ทั้งภายในและภายนอกอาคารเพื่อผู้สูงอายุ และ ฟังก์ชั่นการอยู่อาศัยของคนวัยปลายที่กิจกรรมในชีวิตประจำวัน “ช้าลง–มั่นคงขึ้น” ทั้งเครื่องเรือน หรือ เฟอร์นิเจอร์และของใช้อำนวยความสะดวกมากมายในชีวิตประจำวันส่วนใหญ่… ล้วนแพงถึงแพงมากถ้าต้องจัดการเพื่อให้มีไว้ใช้สอย
โดยส่วนตัวผมเคยได้เห็นแผนธุรกิจ และ มีประสบการณ์กับการออกแบบโมเดลที่อยู่อาศัยมุ่งเป้าผู้สูงอายุมาบ้าง… ซึ่งก็ต้องเรียนตามตรงว่า เป็นโครงการที่พัฒนาขึ้น “เพื่อผู้สูงวัยมีฐานะ” เท่านั้น และลูกค้าเป้าหมายทั้งหมด นอกจากจะมีฐานะแล้ว ยังมีอำนาจต่อรองสูง กับ มีข้อเรียกร้องจนฟังก์ชั่นการอยู่อาศัยที่ออกแบบเผื่อ และ เพื่อผู้สูงอายุกลุ่มนี้ไร้ความจำเป็นเกือบทั้งหมด เพราะส่วนใหญ่จะไปจบที่การออกแบบตามใจลูกค้าหมด ไม่ว่าจะประตูกว้าง ทางลาด หรือ ราวเกาะในแบบแปลนแรกที่เสนอขาย… ล้วนไม่มีความหมาย
ในขณะที่โครงการเพื่อผู้สูงอายุที่หน่วยงานรัฐบางหน่วยออกมาสร้างคอนโดมิเนียมเพื่อผู้สูงอายุนำร่อง ซึ่งก็มุ่งเป้าผู้มีฐานะ หรือ มีสถานะเป็นหลัก และ เป็นข่าวไปเมื่อสองสามปีก่อน… โดยสาระและการออกแบบทั้งโมเดลการอยู่อาศัยก็ไม่ได้มีอะไรมากกว่าการสร้างคอนโดแบบมีประตูกว้าง ทางลาด กับ ราวเกาะ กับ ลิฟท์ขนเปลย้ายคนไข้ได้ เพิ่มเข้ามาในการออกแบบทางสถาปัตยกรรมเท่านั้น
ประเด็นเป็นแบบนี้ครับ… บ้าน หรือ ที่อยู่อาศัยที่ควรออกแบบให้ผู้สูงอายุได้ใช้ชีวิตหลังเกษียณและวัยปลายจริงๆ นั้น… ไม่ได้ต้องการแค่ประตูกว้าง ทางลาด และ ราวเกาะ หรือ มีรถพยาบาลรอใช้พร้อมเดินทางแค่นั้นหรอกครับ… เพราะที่สำคัญกว่าคือ “สิทธิ์ในการอยู่อาศัย” ที่เป็นไปได้ จ่ายไม่แพง เพื่อจะได้อยู่อาศัยในที่ๆ มีประตูกว้าง ทางลาด กับ ราวเกาะที่ว่านั้นด้วย… ซึ่งถ้าไม่มีเจ้าภาพออกตัวช่วยให้ที่อยู่อาศัยเพื่อการนี้ “ราคาถูกลง หรือ มีเงินอุดหนุนเหมือนข้าว เหมือนลำไย หรือ เหมือนไร่อ้อย หรือ รถคันแรก หรือ บ้านหลังแรก” ยังไงๆ มันก็คงถูกลงไม่ได้หรอกครับ
References…
